Yönetim Düşüncesinin Önemi

Yönetim Düşüncesinin Önemi

Tarih Boyunca İşin Değişimi ve Tarih Boyunca Yönetim

                                                 

1.Yönetim Düşüncesinin Önemi

Yönetim amaçların etkili ve verimli bir şekilde gerçekleştirilmesi için bir insan grubunda işbirliğini ve koordinasyonu sağlamaya yönelik çalışmaların tümünü ifade eder.[1]

Endüstri devrimi, yönetim düşüncesi bakımından son derece önemli bir olaydır. Bu döneme kadar malların çoğu, küçük atölyelerde ya da işçilerin evlerinde sanatsal üretim metotları ile üretilmekteyken, endüstriyel devrim, şehirlerde fabrikaların artmasını teşvik etmiştir. Fabrikaların gelişmesi, daha nitelikli ve daha düşük fiyatlı malların imal edilmesine imkân vermiş, ancak fabrikalaşma, yönetime ve beşeri ilişkilere, yeni problemler getirmiştir. 1945’ten sonra ise, alt üst oluşlar gerçekleşmiş, yönetim rasyonelleşmiş, yürütme paylaşılmış, yeni hiyerarşik fonksiyonlar ortaya konmuştur. Yönetici ve çalışanlar arasındaki ilişkiler değişmiş, 1970’li yıllarda uzmanlaşma görülmüş,1980’li yıllarda ise personelin, örgütlerin başarısında en önemli unsur olduğunun, motive edilmesi ve tatmin edilmesi gereken en önemli kaynak olduğunun farkına varılmıştır. 1980’lerde Japon yönetim tarzı, 1990’larda kalite, 2000’lerde sanallık ve karmaşıklık, 2010’larda yenilik ve yaratıcılık en çok ilgilenilen konular olmuştur. Kısacası toplumsal yaşamdaki değişiklikler, yönetim alanına da yansımış, ekonomik, politik, sosyal, beşeri ve teknolojik unsurlardan etkilenen yönetim, sayısız araştırma ve çalışmaya konu olmuştur.[2]

1880 yılında başlayan yönetim hareketi endüstrinin sorunlarının ortaya çıkmasını sağladığı gibi yönetim üzerine düşünen ve uygulayıcıların çalışmalarının yoğunlaşmasına neden olmuştur. “Yönetim bilimsel olarak 1880’li yıllarda başlamıştır. Klasik (geleneksel) yaklaşım olarak adlandırılan bu dönemi neoklasik  (davranışsal) yönetim yaklaşımı ve modern yönetim yaklaşımı dönemleri takip etmiştir.[3] 

                  Tablo 1 Yönetimin Tarihsel Gelişimi

1880 - 1930 Klasik ( Geleneksel ) Yaklaşım	Bilimsel Yönetim Yaklaşımı (Frederick Winslow Taylor)
	Yönetim Süreci Yaklaşımı (Henry Fayol)
	Bürokrasi Yaklaşımı (Max Weber)
1930 - 1950 Neoklasik ( Davranışsal ) Yaklaşım	Hawthorne Araştırmaları
	X ve Y Teorileri
	C. Argyrs Modeli
	Maslow
1950 - 1970 Modern Yaklaşım	Sistem yaklaşımı
	İstisnalarla Yönetim
	Amaçlara Göre Yönetim
	Durumsallık Yaklaşımı
	Stratejik Yönetim Yaklaşımı
1970 'den Günümüze (Post Modern Yaklaşım)	Toplam Kalite Yönetimi
	Yalın Yönetim
	Değişim Mühendisliği

2.Tarih Boyunca İşin Değişimi ve Tarih Boyunca Yönetim

2.1. Tarih Boyunca İşin Değişimi

Tarih Boyunca İşin Değişimi: Tarih öncesi, Tarım Devrimi (MÖ 8000 – 3000), Sanayi Devrimi (MS 1800) ve Bilgi Devrimi (1970 - …) olmak üzere dört aşamada incelenebilir.[4]

2.1.1. Tarih Öncesi

Tarih öncesi dönemlerde insanlar avcılık ve toplayıcılığın yanı sıra besin gereksinimlerini karşılamak amacıyla balıkçılık da yapıyordu. Tarım ve hayvan yetiştiriciliği başlayıncaya dek balıkçılık insan toplulukları için toplayıcılık ve avcılık kadar önemliydi. Tarih öncesi dönemde insanoğlu hem iş olarak hem de geçimini sağlamak amacıyla balık avlama yöntemini sıklıkla kullandılar.          

 2.1.2. Tarım Devrimi (MÖ 8000 – 3000)

İnsanlık tarihinin ilk devrimidir. Her devrimde olduğu gibi, tarım devrimi de süregelen bir gidişatı değiştirmiş ve o aşamaya kadar daha önce meydana gelmemiş gelişmelerin gerçekleşmesine sebep olmuştur. Tarım devrimine kadar toplumsallaşmaya yönelik herhangi bir hareket gözlenmez iken devrim sonrası yerleşik hayata geçilmesi sebebiyle ilk toplumsal yaşam şekilleri belirmiştir. Böylelikle tarım devrimiyle tarih boyunca işin değişimi tarım ve hayvancılığa sürüklenmiştir.

2.1.3. Sanayi Devrimi (MS 1800)

Sanayi Devrimi insan ve hayvan gücüne dayalı üretim tarzından makine gücünün hakim olduğu üretim tarzına geçiştir. Bu tarz üretim 18. yüzyılda İngiltere’de, özellikle dokuma sektöründe ortaya çıkmış, daha sonra diğer alanlara yayılmıştır. Böylelikle sanayi devrimiyle tarih boyunca işin değişimi makine gücü ile üretime sürüklenmiştir.[5]

2.1.4. Bilgi Devrimi (1970 - …)

Bilgi devrimi, iletişim vasıtalarındaki gelişmeler nedeniyle, bilgi kullanımının yaygınlaşması, bilgi saklamanın ve yaymanın kolaylaşmasıdır. Bilgi devrimi, bilgisayarların, internetin ve diğer elektronik cihazların etkin kullanımı sayesinde eskiden saklanabilen, asla ulaşılamayan bilgilerin kolayca bulunabilmesini ve bütün dünya vatandaşları için ulaşılabilir hale gelmesini ifade eder. Bilgi devrimiyle birlikte tarih boyunca işin değişimi bilgi teknolojileri ve paylaşımına sürüklenmiştir.[6]

2.2. Tarih Boyunca Yönetim

 Tarih Boyunca Yönetim: Antik Dönem, Orta ve Yakın Çağ (Ordunun etkisi) ve Sanayi Devrimi sonrası olarak üç boyutta incelenebilir.

2.2.1. Antik Dönem

Tarım ekonomisiyle birlikte ortaya çıkan antik toplumun en tipik örneği İ.Ö. 8.yüzyıllardan başlayarak oluşan eski Yunan ve  Roma topluluğudur. Bu aşamada ekonomik gelişmeler karşılığını her şeyden önce yaşama ve yerleşme biçiminde bulmuş ve bağımsız kabilelerin birleşerek toprağa yerleşmeleriyle <polis> ya da <civitas> şeklinde siteler doğmuştur. Antik dönemde yönetim toprak sahibi kabile reisleri ya da beylerin bir arada yaşama biçiminde beliren sitelerde toplumsal örgütlenme, geniş ölçüde bağımsızlığını koruyan kabileler birliği görüşündedir.[7]

 2.2.2. Orta ve Yakın Çağ (Ordunun Etkisi)

Orta ve yakın çağda yönetim genellikle ordunun etkisinde ilerlemiştir. Eski Yunan ve Roma’da ordu yönetimi, Osmanlıda tımar askerleri, sipahi yapılanması, yeniçeriler, has askerleri, mehteran, humbaracılar, istihkâm ordusu aynı şekilde İspanya, Fransa, Prusya, Almanya ve Avusturya’da yönetim şekilleri orta ve yakın çağda yönetimin ordunun, askeri güçlerin eline geçtiğinin en büyük örnekleridir.[8]

 2.2.3. Sanayi Devrimi Sonrası Yönetim

Yönetim ile ilgili uygulamalar tarih kadar eski olmamakla birlikte, yönetim ile ilgili bilimsel çalışmalar oldukça yenidir. İnsanlığın dönüm noktası Sanayi devrimiyle başlamıştır. Sanayi devrimi öncesinde ve sonrasında yönetim “Nasıl daha çok üretilebilir”? “Nasıl daha ucuz ve verimli olabiliriz”? sorularıyla yönetilmiştir. Bu olaylar sonuç olarak ortaya yönetimde bilimsel çalışmaların başlangıcı (1890 – 1900) nı ortaya çıkarmıştır.

1880 - 1930 Klasik ( Geleneksel ) Yaklaşım	Bilimsel Yönetim Yaklaşımı (Frederick Winslow Taylor)
	Yönetim Süreci Yaklaşımı (Henry Fayol)
	Bürokrasi Yaklaşımı (Max Weber)

 3. Bilimsel Yönetim Yaklaşımı (F. Taylor)

Bilimsel Yönetim; İşletme içerisindeki her işin bilimsel yöntemlerle geliştirilmesini, örgüt çalışanlarının dikkatli bir işe alım ve eğitim sürecinden geçirilmesini, çalışanların uygun denetçilerle desteklenmesini öngören bir yaklaşımdır. Taylor, işlerin tasarımı ile yapılış biçiminin mühendislik yönünden ve bilimsel olarak inceleyerek yeniden düzenlenmesi durumunda hem verimin artacağına hem de örgüt ve iş görenlerin bu yeni düzenden daha fazla yarar sağlayacağına inanmıştır. Taylor bu inancını 1911 yılında yayımlanan “Bilimsel Yönetimin İlkeleri” başlıklı kitabına dökerek uygulamaya geçmiştir.[9]            

4. Yönetim Süreci Yaklaşımı (H. Fayol)

Taylor daha çok iş tasarımını ve işlerin yapılış biçimi üzerinde dururken; Fayol yönetim süreci yaklaşımını ortaya atarak örgütün bütününü ele almaya çalışmıştır. Diğer bir ifadeyle bilimsel yönetim yaklaşımı iş görenlerin verimliliği üzerine odaklanırken, yönetim süreci yaklaşımı örgüte bütünsel olarak yaklaşmaktadır. Fayol yöneticilerin yerine getirmesi gereken beş temel işlev belirlemiş ve bunları; pazarlama, örgütleme, yürütme, eşgüdümleme, denetim olarak adlandırmıştır.[10]

5. Bürokrasi Yaklaşımı (M. Weber)

Bu yaklaşım sanayileşen ve gelişen sanayi toplumunda eski tip örgütlenmenin yeterli olmadığı, yerine ideal bir örgüt yapısı olan bürokrasilerin geçmesi gerektiği düşüncesinden kaynaklanmıştır. Söz konusu yaklaşımın temel özellikleri; iş bölümü, açıkça tanımlanmış hiyerarşi, ayrıntılı kural ve kaideler, kişilere göre değişmeyen ilişkilerdir.

Weber'in bürokrasi yaklaşımını yönetim ve organizasyon açısından ele alırsak aşağıdaki başlıklar altında toplayabiliriz:

1. Hiyerarşik yapılanma ve komuta zinciri

2. Kurallar ve yönetmelikler

3. İş bölümü ve uzmanlaşma

4. Yöneticilerin astları ile olan ilişkilerinin kişisel değil profesyonel olması

5. İş atamalarında önce liyakatin dikkate alınması [11]

---

[1] Öztaş, N; Yönetim; Ankara;  2014,s.15

[2] Yönetim Bilimleri Dergisi Cilt:13, Sayı:25, ss.257-294, 2015

[3] Sumru T “Neden Stratejik Yönetim”, Verimlilik Dergisi, MPM Yay., Ankara 1993, Sayı 1993/1,s.100.

[4] Tarih Boyunca Yönetim ve Organizasyon Düşüncesinin Evrimi, Ülgen, H

[5] Tarih, MEB Yayınları, II. Cilt, İstanbul:1994, s78.

[6] Bilgi Devrimi ve Küresel Rekabet, Ekodiyalog

[7] Yönetimin Tarihsel Evrimi ve Yönetim Sistemleri, Sencer M,  s.142

[8] Tarih Boyunca Yönetim ve Organizasyon Düşüncesinin Evrimi, Ülgen, H

[9] Yönetim Örgüt ve Yönetim Kuramları, Öztaş N, s:87

[10] Yönetim Örgüt ve Yönetim Kuramları, Öztaş N, s:108

[11] Yönetim Örgüt ve Yönetim Kuramları, Öztaş N, s:139