Örgüt Kültürü

ÖRGÜT KÜLTÜRÜ

     

Örgüt Kültürü: Yöneticilerin içinde bulundukları ortamı nasıl gördüklerini ve buradaki değişimlere nasıl karşılık verdiklerini belirleyen bir paylaşılan inançlar bütünüdür. Başka bir ifadeye göre; Edger Schein örgüt kültürünü , “bir grubun dışa uyum sağlama ve iç bütünleşme sorunlarını çözmek için geliştirdiği belirli düzendeki temel varsayımlar” olarak tanımlamıştır.

Kültürel terimlerde modern çalışma örgütlerini anlamada ilk sistematik teşebbüsler Illinois Chicago’daki Western Elektrik Şirketi’nde 1930’larda, iyi bilinen Hawthorne çalışmalarının son evresi esnasında meydana gelmiştir. Bu çalışmalar, örgütlerde insan davranışlarını anlamada temel olmuştur. Hawtorne çalışmalarından biri olan “Seri Bağlama Gözlem Odası” çalışmaları antropolojik alanın unsurlarını sunmuştur. Araştırmacılar; gözlem ve mülakat teknikleriyle test odasında meydana gelen sosyal ilişkilerin üç çeşidini tanımlamayı amaçlamışlardır. Bunlar teknik, sosyal ve ideolojiktir. Teknik ilişkiler makinelerde materyalin akış, aletler ve onların çıktılarını, sosyal yapı biçimsel olmayan ilişkileri, üçüncü çeşit ideolojik ilişkilerde çalışanların çalışma yeri hakkında paylaştıkları anlayış ve inançları, onların kültürlerini içermiştir.

Örgüt Kültürünü Oluşumu

Bir belediyenin şehir içi ulaşım hizmetleri için iki ayrı şirket kurulmasına ön ayak olduğunu ve bu görevi bu iki yeni işletmeye paylaştırdığını varsayalım. Sektör, hizmet, çevre ve hatta müşteriler aynı olmasına karşın yıllar sonra bu iki şirketin kültürleri birbirinin tıpatıp aynısı olacak mıdır? Muhtemelen olmayacaktır. Filozof Heraklitos’un ünlü özdeyişi “Aynı ırmakta iki kere yıkanılmaz” ifadesinin işaret ettiği üzere, hiçbir an iki koşul birbirinin aynısı olamaz. Bu iki işletmenin yöneticileri, çalışanları, bunların etkileşimlerinden doğan olaylar yaşanılan problemler birbirinin aynısı olmayacağından bir süre sonra birbirlerine benzer olacağı tahmin edilse de birbirlerinden farklı kültürlere sahip olacaklardır.

Schein’a göre örgüt kültürünün kaynakları üçe ayrılır:

1) Kurucuların inanç, değer ve varsayımları

2) Çalışanların yaşadıkları öğretici deneyimler

3) Yeni çalışanlar ve yeni liderler aracılığıyla örgüte empoze olan yeni inanç ve değerler

Her üç unsur da kültür oluşumunda etkili olsa da birinci madde, yani kurucuların inanç, değer ve varsayımları en etkili olanlarıdır

Örgüt Kültürünün Önemi

Güçlü örgüt kültürüne sahip olan işletmelerde, iş görenlerin nasıl davranmaları gerektiğini belirten yerleşmiş davranışsal parametreler oluşur. Fakat zayıf örgütsel kültüre sahip bir kuruluşta iş görenler ne yapmaları ve bunu nasıl yapmaları gerektiğini belirlemeye çalışarak zaman kaybederler. Organizasyon kültürünü etkileyen birçok faktör vardır. İşletmenin içinde bulunduğu sektörün belirgin özelliklerinden olan, ürünleri, müşterileri, büyüklüğü, yerleşim yeri, rekabet şartları, finans ve insan kaynakları, biçimsel örgüt yapısı, karar verme biçimleri, gibi hususlar kültürlerin oluşması için gerekli olan inançlar, değerler ve varsayımlar bütününü oluştururlar. Değer inanç ve varsayımların bir araya gelmesi ile davranış kalıplarını oluşturan kültür ortaya çıkar.

Örgüt Kültürünün Yararları

Örgüt kültürü, çalışanların belirli standartları, normları ve değerleri anlamalarına ve böylece kendilerinden beklenen başarıya ulaşma konusunda daha kararlı ve daha tutarlı olmalarına, yöneticileri ile daha kararlı ve tutarlı olmalarına, yöneticileri ile daha uyum içinde çalışmalarına yardımcı olur.

Örgüt kültürü, yeni yöneticilerin bilgi, beceri ve davranışlar kazanmalarına yardımcı olarak yetişme ve gelişmelerine olumlu katkıda bulunur.

Örgütlerde çeşitli nedenlerle ortaya çıkan çatışmalar örgüt kültürünün geliştiği bazı standart uygulamalar ve süreçler yardımı ile azaltılarak yumuşatabilir.

Kültür, personel arasında birliktelik sağlar, biz duygusunu ve takım ruhunu geliştirir

Örgüt kültürü sembollerle, seremonilerle, kahramanlarla, sloganlarla, hikâyelerle nesilden nesille aktarılarak örgütsel yaşamı sürekli kılar

Örgüt Kültürü İle İlgili Yaklaşımlar

1.Rasyonel Temelli Kültür

Rasyonel anlayışta, kültür, firma içi ve dışı dengeyi sağlayacak uygun davranışları, sosyal güçleri, formel ve informel yapıyı karar süreçleri içermektedir. Rasyonel temelli kültür yaklaşımı genel olarak şu özelliklere sahiptir.

1. Firma, iş alanı ile tanımlanır.

2. Hâkim tavır, değer ve inançlar oluşturulur.

3. Formel ve informel yapılar şeklindedir.

4. Faaliyetler bilgi temellidir.

Bu yaklaşımda kültür, değersel bir dünya olarak ele alınmaktadır ancak, rasyonalite, hiyerarşi ve prosedür takip etme gibi klasik yönetime özgü araç ve anlayışlarda önemli bir değişim görülmektedir. Örgüt kültürüne rasyonel yaklaşım, organizasyondaki kültürel dünyayı büyük ölçüde yönetimin kontrolünde görmekte ve formel araçlarla yönetilebileceği kabul etmektedir.

2.Asli Faktörler Temelli Kültür

Bu yaklaşımlarda, başarıda asli faktörler olarak gösterilen değerler, kültürü örgütsel iklimde, örgütsel bir fonksiyondan ya da sadece davranışsal bir boyuttan farklı algılamayı gerektirmektedir.

Asli faktörler temelli kültür yaklaşımı, şu özelliklere sahiptir.

1. Öyküleşmiş olaylar, değerler önemli bir iletişim aracı ve paylaşma yönetimidir.

2. Ürün ve hizmet kalitesine ilişkin somut hedefler ve açık misyon tanımları vardır. 3. Başarının getirdiği taklit edilme, kültürel kahramanlar yaratır.

4. Yönetim, organizasyonun her yanında vardır ve eylemlerde bu varlık ( öncülük ) kendini gösterir.

3.Gelişim Temelli Kültür

Japon rekabetinin Avrupa ve Amerika pazarını sarsmasıyla birlikte bu başarının nedenleri araştırılmış ve işletme yönetimini sonuçta da yönetim ve organizasyonun kültürel boyutuna yeni yaklaşımlar getirilmiştir. Araştırmalar sonucunda, Japon yönetiminin geleneksel Batı tarzında farklı özellikler taşıdığı bulgulanmış ve bu özelliklerin Japonların toplumsal, tarihsel ve jeopolitik koşullarından temellenen kültürel yapılarına özgü olduğu ortaya konmuştur.

Bu yapısal özelliklerden hareketle, gelişim temelli kültür, şu şekilde tanımlanmaktadır.

1. Örgütün geçmişi, gelişimi ve geleceği insanları ile birlikte düşünülür.

2. Gelişim sosyal, kültürel ve ekonomik alanlarda eş zamanlı olarak yürütülür.

3. Ürün ve hizmetlerde kalite en büyük anlam ve değerdir.

4. Çalışma ortamının dizaynı da kaliteli yaşam anlayışı doğrultusunda yapılır.

4.Metafizik Temelli Kültür

Bu yaklaşımda, kültürel ruh olarak adlandırılan bir kavramla, yönetimde dinlere özgü mitlerin, törenlerin ve ortak bir vizyonun kullanılması gerektiği belirtilmektedir. Bu anlayışta, ortak vizyon geliştirmek, bu vizyonu destekleyen değerler yaratmak ve bunları içeren kültürün, çalışanları örgüte bağlayacağını kabul etmek esastır. Bu anlamda örgüt kültürü daha çok metafizik, soyut ve sezgisel unsurları ile algılanmaktadır. Nihai olarak, örgüt kültürü yetki ve sorumluluğa her düzeyde süreçleri ve çıktıyı belirleyen bilgiye sahip insan kaynağını yönetip kontrol etmek için bir araç olarak sunulmaktadır.

Metafizik temelli kültür, şu özellikleriyle tanımlanmaktadır.

1.Örgüt içinde törenler ve söylemler ile kendini sürekli meşrulaştıran öyküler yaratır.

2.Yapılan tüm işlerin ardında, bir vizyonu gerçekleştirme duygusu ve dürtüsü vardır.

3.Ürün ve hizmetler teknoloji ve kültürü birlikte içeren tüm dünyada şekillenir.

4.İşe ilişkin faaliyetlerin altında hem sanatsal hem bilimsel bir yaklaşım yatar          

    

Örgüt Kültürünün Fonksiyonları

Koordinasyon

Koordinasyon, insanların çabalarını birleştirmeyi zaman bakımından ayarlamayı, ortaklaşa amaca varmak için faaliyetlerin birbiri ardı sıra gelmelerini ve iç içe geçip kenetlenerek birbirlerini bütünlemelerini sağlar. Örgütün bütünlüğünü ve sürekliliğinin sağlayabilmesi için iş bölümü ve uzmanlaşma sonucunda ortaya çıkan hiyerarşik yapıda koordinasyonun gerçekleştirilmesi zorunludur.

Farklılaşma ve Bütünleşme

Farklılaşma, örgütü meydana getiren farklı fonksiyonel bölümlerin yöneticilerinin zihinsel ve duygusal yönleri arasındaki farklılıklarla, bu bölümler arasındaki resmi yapı farklılıklarını ifade eder. Bütünleşme ise, örgütün faaliyetlerini sürdürürken çevreye uyum sağlamak amacıyla bölümler arasında gerçekleştirdikleri işbirliği ve koordinasyonun seviyesi olarak tanımlanabilir.

Motivasyon

Motivasyon, örgütün ve bireylerin gereksinimlerini sağlayacak bir iş ortamı yaratarak, etkilenmesi ve isteklenebilmesi sürecidir. 19 Örgüt kültürünün çalışanların motivasyonunu olumlu yönde etkilediği tartışılmaz bir gerçektir. Çalışanların sadece ekonomik ödüllendirme sonucunda etkin ve verimli çalışmayacakları, örgüt içindeki bireyin sosyal ihtiyaçlarının da tatmin edilmesi gerektiği bilinmektedir. Motivasyon açısından önemli olan, kişilerin uygun ortamda kendileri için anlamlı ve değerli işleri yapmalarıdır

Örgüt Kültürünün Elemanları

Seromoniler

Seremoniler özel olaylardır. Bu özel olay sırasında işletmenin çalışanları örgütsel kültürün bir parçası olan kahramanlara, mitlere ve sembollere ait kutlamalar yaparlar. Bu nedenle seremoniler, önemli kültürel normların ve değerlerin anıldığı ve sağlamlaştırıldığı olaylara örnek teşkil ederler.

Ayinler

Eğer normlar ve değerleri sağlamlaştırmak ve yerleştirmek amacına yönelik seremoni olaylar ve törenler düzenli olarak tekrar edilirse bunlar ayinlere dönüşürler

Hikayeler ve Mitler

Hikâyeler, iş görenlerin daha evvel dinlediği veya tanık olduğu geçmişteki olaylardır ve kültürel değerleri hatırlatıcı bir görev üstlenmişlerdir. Hikâyelere karşın mitler ise daha masalcı bir yaklaşımdır

Kahramanlar ve Süperstarlar

Kahramanlar örgütün değerlerini ve kültürünü kişiliklerinde somutlaştıran insanlardır. Örgüt içinde her üyenin kişisel performansını ve başarısını örnek aldığı kişiler olan kahramanlar aynı zamanda ulaşılabilir bir kişiliği de temsil ederler Buna karşı örgütsel Süperstarlar o kadar sıradışılardırlar ki, kendileriyle aynı seviyedeki insanlar arasından bir anda parlar ve sıyrılırlar ve hatta tüm endüstri için sembol haline bile gelebilirler

Semboller ve Dil

Semboller, insanlara özel bir anlam ifade eden objeler, olaylar ve hareketlerdir. Şirket logoları, bayrakların ve ticari unvanları kolayca hatırlanıp akılda kalabilecek sembollerdir. Dil bir diğer anlamıyla kültürün paylaşılan değer ve fikirlerini ifade eder. Birçok örgütte çalışanlar kullandıkları dil ile örgütün kültürünü ifade ederler. Bu dil aynı zamanda örgüt üyelerini birleştirici bir rol oynar